Een eerlijk speelveld

De praktijk is vaak weerbarstiger. Niet alle uitvragen zijn even duidelijk en SMART beschreven, er is veel juridisch gedoe, er zijn strenge – vaak gestapelde - referentie-eisen en als je meedoet betekent dat vaak een forse investering. Recent verloren wij een architectenselectie op 0,02 punten. Tweehonderdste! Op alle kwalitatieve aspecten de hoogste score, maar helaas niet de laagste prijs… Is de opdrachtgever hier nu het meest gebaat bij? Wat kunnen we doen om te komen tot betere en evenwichtigere aanbestedingsprocedures?

1. Kies een architect.
   Een goed ontwerp ontstaat gedurende een interactief en co-creatief ontwerpproces waarbij de architect zoekt naar ‘de vraag achter de vraag’ en samen met opdrachtgever en gebruikers komt tot een breed gedragen concept. Het zou goed zijn als er bij uitvragen geen ontwerpen of geschreven plannen van aanpak worden gevraagd maar juist gezocht wordt naar ‘de klik met de architect’. Er mag immers verwacht worden van de geselecteerde partijen dat ze in staat zijn allemaal een goed ontwerp te maken? Wie is straks onze architect? Wie is straks onze ontwerp-integrator? Deze vragen zijn veel betekenisvoller dan ‘Wie heeft het mooiste praatje of plaatje?’
   
   
2. Beperk de uitvraag.
   Er worden soms complete ontwerpen gevraagd en / of gepresenteerd met tekeningen, renders, maquettes, etcetera. Bij een aanbesteding doen gemiddeld vijf bureaus mee aan de gunningsfase. Dit betekent vijf creatieve processen met een enorme investering van kennis en kunde. De lat ligt hoog! Voor een gemiddeld onderwijsgebouw van circa 3.000 m2 ligt deze investering vaak tussen de €15.000,- tot €25.000,-. Dit betekent dat er creatieve energie van €75.000,- tot €125.000,- verbrand wordt om tot een transparante selectie te komen, waarbij er maar 1 partij kan winnen. Dit leidt niet alleen tot desinvestering van architectonische creativiteit; maar deze energie had beter in het project geïnvesteerd kunnen worden! De BNA, ICSadviseurs en Architectuur Lokaal hebben de handen ineen geslagen om het voornaamste pijnpunt – onevenwichtige uitvragen en oplopende tenderkosten – aan te pakken. Gezamenlijk hebben zij de Richtlijn Gezonde Architectenselecties ontwikkeld.  Als er toch een grotere uitvraag wordt uitgezet is een eerlijke vergoeding en minimaal een inhoudelijke dialoogronde op zijn plaats.
   
   
3. Het honorarium is een ereloon.
   Sommige prijsvragen worden gewonnen of juist niet gewonnen op prijs. Ten opzichte van de totale investering voor een nieuw gebouw is het verschil tussen de honoraria van verschillende deelnemende architecten heel klein. Daarom pleiten wij ervoor om bij uitvragen te werken met een vaste prijs. Hierdoor wordt de beoordeling alleen gericht op kwaliteit in plaats van kwantiteit.
   
   
4. Selecteer op toegevoegde waarde.
   Wat is de meerwaarde van deze architect? Door middel van een risico- en kansenanalyse worden de ontwerp- en procescreativiteit van de architect aangeboord. Een mooie methode om te kijken of de kandidaten doorhebben waar het om draait in de opgave. De gemeente Hof van Twente heeft een paar jaar geleden een D&B selectie gehouden die volledig gericht was op innovatief vermogen. Klasse! Een ander recent voorbeeld is de selectie voor MFA Sommelsdijk waar de uitwerking van een risico- en kansendossier een belangrijk onderdeel vormde van de beoordeling.
   
   
5. Atelierbezoek.
   Kun je de architect van je nieuwe gebouw in een uurtje selecteren? Wij denken dat hier meer tijd en energie voor nodig is. Wij geloven dat een atelierbezoek er echt toe doet. Je proeft de sfeer en de cultuur van het bureau. Middels een workshop van een dagdeel kun je je toekomstige architect veel beter leren kennen dan in een presentatie van 45 of 60 minuten.  
   
   
6. Jong talent.
   Geef jonge startups de ruimte om samen met ervaren bureaus in te schrijven bij tenders. Zo krijgen ook jonge bureaus de kans om een portfolio op te bouwen.

Hierboven een aantal aanbevelingen vanuit de RoosRos-praktijk... er verandert al veel in de aanbestedingswereld. Ten goede! Graag gaan wij met u in gesprek hoe we bovenstaande gedachten verder kunnen ontwikkelen naar wellicht een verdere verbetering van de aanbestedingsprocessen.  

Tenderteam RoosRos Architecten
Henk de Gelder, John Mol, Sander Ros, Sharon de Vos