Kansen voor de toekomst

Duurzaamheid, milieubewustzijn en verantwoord materiaalgebruik krijgen steeds meer aandacht in de bouwsector, en zijn essentieel voor de overgang naar een circulaire economie. Onze visie op circulair en biobased bouwen richt zich op het verkleinen van onze ecologische voetafdruk en het optimaliseren van het gebruik van hernieuwbare en recyclebare materialen.

Circulaire gebouwen zijn ontworpen met het oog op langdurig gebruik en kunnen aan het einde van hun levenscyclus eenvoudig worden gedemonteerd en gerecycled. Het streven is om van een lineaire naar een circulaire benadering te bewegen, waarbij gebouwen en materialen voortdurend hergebruikt en gerecycled worden. Dit vereist innovatieve ontwerpstrategieën, materiaalkeuzes en bouwtechnieken die zowel de levensduur van gebouwen verlengen en de hoeveelheid afval verminderen.

Biobased bouwen is hierbij van grote betekenis. Door te kiezen voor hernieuwbare, biologische materialen zoals hout, stro en klei, verminderen we de afhankelijkheid van niet-hernieuwbare grondstoffen en verlagen we de ecologische impact van onze gebouwen. Bovendien dragen biobased materialen vaak bij aan een gezonder binnenklimaat, wat de leefkwaliteit van bewoners bevordert.

Circulair en biobased bouwen bieden niet alleen milieuwinst, maar ook economische kansen. Het stimuleert de ontwikkeling van markten voor hergebruikte en biobased materialen, wat leidt tot innovaties en groei in de bouwsector. Dit kan ook betekenen dat we meer lokale bouwmaterialen gaan gebruiken, wat het gevoel van eigenaarschap en verbondenheid met de gebouwde omgeving versterkt.

Layers of Brand
Circulariteit staat hoog op de agenda binnen ons team, en de afgelopen jaren hebben we veel ervaring opgedaan met circulair bouwen. We hanteren verschillende strategieën om circulariteit in onze projecten te integreren. Elk gebouw, of het nu nieuw of bestaand is, bestaat uit meerdere lagen.

Stewart Brand heeft hiervoor een model ontwikkeld dat uitgaat van zeven gebouwlagen, die onafhankelijk van elkaar kunnen worden aangepast in verschillende tijdsperioden. Dit model maakt het mogelijk om de aanpassingen per laag inzichtelijk te maken.

Concreet betekent dit dat wanneer de constructie van een gebouw goed is ontworpen, de gevel vervangen kan worden zonder dat er structurele aanpassingen nodig zijn. Installaties kunnen worden vernieuwd zonder dat ze vastzitten in de vloeren, en binnenwanden hoeven niet dragend te zijn. Zo zorgen we voor circulariteit die gericht is op de toekomst!

Trias Materia
Het uitgangspunt voor circulair materiaalgebruik is de Trias Materia. In combinatie met de strategie van de R-ladder streven we naar een hoog niveau van circulair materiaalgebruik. De toepassing van de Trias Materia begint bij het bestaande gebouw, waarbij we zoveel mogelijk materiaal hergebruiken om onnodig verbruik van nieuwe materialen te voorkomen. Dit helpt de vraag naar nieuwe grondstoffen te beperken.
De nieuwe materialen die we inzetten, komen zoveel mogelijk uit hernieuwbare bronnen, zoals biobased materialen met een lage milieuimpact. Wanneer we toch materialen uit niet-hernieuwbare bronnen nodig hebben, zorgen we ervoor dat deze op de meest duurzame en efficiënte manier worden gebruikt.

We moeten de volgende stappen doorlopen van initiatief, ontwerp, realisatie en het gebruik van een gebouw:
Het maken van een slim ontwerp en goede keuzes voor de materialisatie in de ontwerpfase, voorafgaande aan de realisatie en gebruik van een gebouw. Toepassen van de juiste systemen en materialen van leveranciers, bouwers en onderhoudspartijen volgens het vlindermodel, tijdens de realisatie- en gebruiksfase. Hergebruik en recycling aan het einde van de gebruiksfase, waarover is nagedacht.

Stap 1: Het maken van een slim ontwerp in de ontwerpfase.
Stap 2: Toepassing van de juiste systemen en materialen tijdens realisatie- en gebruik.
Stap 3: Voorkomen van afval door hergebruik en recycling, aan het einde van de gebruiksfase.

R-ladder
Door de Trias Materia te integreren met de R-ladder, hebben we een uitgebreide aanpak ontwikkeld voor duurzaam materiaalgebruik. Dit richt zich niet alleen op het verminderen van afval en het bevorderen van recycling, maar ook op het maximaliseren van de levensduur van gebouwonderdelen.

Binnen circulair bouwen zijn drie belangrijke acties die samenhangen met de R-ladder:

• Vernauwen: Zo min mogelijk grondstoffen en energie gebruiken; R0, R1, R2, R3
• Vertragen: Het verlengen van de levensduur van gebouwen, componenten en materialen; R4, R5, R6, R7.
• Sluiten: Materialen aan het einde van hun gebruik weer terugbrengen in de keten; R8, R9.

Materialen die we niet direct inzetten, maar die nog waardevol zijn, bieden we aan bij ketenpartners of via platforms zoals gebruiktebouwmaterialen.com. De Kok Bouwgroep heeft op haar werf ruimte om materialen tijdelijk op te slaan, zowel voor eigen projecten als voor ketenpartners. Dit is een eerste stap in ketensamenwerking en het bevorderen van circulair materiaalgebruik. Materialen die niet meer hergebruikt kunnen worden, voeren we af in gescheiden stromen en bieden we aan voor recycling.

Het Vlindermodel
Het vlindermodel illustreert het principe van een circulaire economie door middel van twee gesloten kringlopen: de biologische en de technische cyclus. Deze scheiding helpt om waardevolle grondstoffen steeds opnieuw te gebruiken en afval te minimaliseren. Technische cyclus Aan de rechterkant van het vlindermodel staan technische materialen zoals metalen en kunststoffen, die niet biologisch afbreekbaar zijn. In plaats daarvan kunnen deze producten worden gerepareerd, hergebruikt, opgeknapt en gerecycled. Op die manier behouden ze hun waarde en wordt de noodzaak om nieuwe grondstoffen te winnen verminderd. Het vlindermodel maakt inzichtelijk dat elke grondstof en elk product idealiter een plaats heeft in een van deze kringlopen.

Door dit systeem te volgen, kunnen we de impact op het milieu beperken en stap voor stap toewerken naar een volledig circulaire economie. Het goed laten werken van het vlindermodel, vergt een goede ontwerpvisie op het gebouw. Daarvoor zijn de architecten en de bouwadviseurs als eerste aan zet, voor een materiaal besparend concept en ecologisch verantwoorde materialen. De Trias Materia kan hierbij als hulpmiddel worden gebruikt.

Deze tekst is afkomstig uit het boekje Circulair bouwen, samengesteld door de SAB-werkgroep Circulair.