Meer School. Meer Kind.

Geen ééndagsvlieg
Kindcentra in Utrecht, Nissewaard, Spijkenisse, Halsteren en Stavenisse. Het aantal projecten dat is gerealiseerd met de renovatieaanpak in zeven weken liegt er niet om. Door het samen optrekken van architect en bouwer in een consortium is een werkwijze ontstaan die voor herhaling vatbaar is. De unieke aanpak van MeerSchool.nl is daarmee voor de Nederlandse scholenbouw vernieuwend en disruptief. Scholen in 7 weken transformeren naar een frisse en duurzame school is geen sinecure. Maar het is wél mogelijk mits het proces tot in de puntjes wordt voorbereid en de uitvoering wordt neergelegd bij ervaren marktpartijen die het vertrouwen krijgen om er een succes van te maken. Met hun aanpak willen RoosRos architecten en Meerbouw de markt uitdagen om op een vergelijkbare wijze te werk te gaan. “Het is nu vooral zaak dat er meer capaciteit bij uitvoerende partijen gaat ontstaan als ook dat gemeenten op deze wijze gaan aanbesteden. Daar is nog een wereld te winnen”, aan het woord is Henk de Gelder, architect bij RoosRos architecten.

Onbekend maakt onbemind
Op dit moment ligt het aantal scholen dat op deze manier gerenoveerd wordt nog niet zo hoog. “De kansen die het biedt worden eigenlijk nog onvoldoende benut”, vertelt Jan Anker, directeur Meerbouw Rotterdam. “Deze aanpak vraagt om een ander inkoopproces dan gebruikelijk. Een proces dat op basis van een locatie, budget en ambities een consortium van partijen contracteert voor ontwerp en realisatie. Het vraagt daarnaast ook iets van het schoolteam zelf. Deze moet in een hele korte tijd veel en snel beslissingen kunnen nemen.”

Hoogwaardige ingrepen
Ieder renovatieproject kent zijn eigen ruimtelijke en/of functionele ingrepen die bijdragen aan het succes. Voor het project in Nissewaard zorgde een verhoogd dak voor extra veel daglicht in de centrale ruimte van de school. Een toevoegde ruimte gaf de monumentale Regenboog school in Utrecht een nieuw kloppend hart. Ook worden er bij iedere renovatie technische ingrepen uitgevoerd. Hierbij gaat het in veel gevallen om een opwaardering van de gevels, de toevoeging van nieuwe klimaatinstallaties en de afwerking van vloeren, wanden en plafonds. Waar het kan wordt er gebruik gemaakt van biobased materialen. Zo is er bij de renovatie van de basisschool De Biezenhof in Halsteren gekozen voor hout zonder chemische toevoegingen en houtvezelisolatie. Ook zijn er bij de afwerking van het gebouw natuurproducten gebruikt, waaronder biobased verf en een vloer van marmoleum op basis van lijnzaadolie.

Serieus alternatief voor nieuwbouw
De opgeleverde renovatieprojecten spreken tot de verbeelding en laten zien welke kansen er liggen om een op het eerste oog oud, star en vervallen schoolgebouw weer helemaal te laten voldoen aan de ambities en uitstraling die passen bij deze tijd. “Voor de realisatie van ambities op het gebied van flexibiliteit, transparantie, open leerpleinen en een goed binnenklimaat ben je niet automatisch op nieuwbouw aangewezen. Naast duurzaamheid en hergebruik van grondstoffen is er met een renovatieaanpak als MeerSchool op veel vlakken winst te halen. Denk dan vooral aan tijd, ruimtewinst en kosten. Zo zijn er bijvoorbeeld geen lange procedures voor nieuwbouw, is de overcapaciteit inzetbaar voor verhuur aan derden en zijn er geen kosten voor tijdelijke huisvesting. Van meest recente datum is de duurzaam gerenoveerde Rehobothschool in Stavenisse. Het gebouw, met een oorspronkelijk bouwjaar uit 1981, is nu in kwaliteit vergelijkbaar met nieuwbouw, waardoor deze er weer 40 jaar tegenaan kan”, aldus Henk.

Energieneutraal, fris en betaalbaarin exploitatie
De projecten voldoen stuk voor stuk aan hoge prestatie-eisen als Energie Neutraal Gebouw (ENG), Frisse Scholen Klasse B en zijn gerealiseerd vanuit een Total Cost of Ownerschip (TCO) benadering. Dat wil zeggen dat er is gekeken naar de kosten van de aanschaf én bezit gedurende de gehele gebruiksperiode. Hierbij zijn er ingrepen gedaan met het oog op lagere exploitatiekosten in de toekomst. “Wij adviseren om het onderhoud voor langere termijn af te kopen. Niet voor 10 jaar, maar minimaal voor 20 jaar. In dat geval worden marktpartijen namelijk al tijdens de bouw gestimuleerd om te kiezen voor de meest hoogwaardige oplossingen met zo min mogelijk onderhouds- of vervangingsrisico op korte én lange termijn”, laat Jan weten.

Snelle doorlooptijd
Met de aanpak zien partijen een besluitvormingsproces dat vele malen sneller is dan gebruikelijk bij projecten. “Voor de totale planontwikkeling is traditioneel twee jaar nodig. Processtappen die elkaar anders opvolgen worden nu gecombineerd aangepakt. Het werken in een consortium zodat er maar één partij gecontracteerd hoeft te worden is daarin een belangrijke succesfactor. Elkaars expertise kan maximaal worden benut en het ontwerp is beter af te stemmen op de uitvoering. De snelle uitvoering zorgt er ook voor dat de kans op bouwkostenstijgingen tot een minimum is beperkt. De meeste tijd gaat zitten in een goede voorbereiding”, licht Henk toe. Jan vult aan: “De uitvoerende werkzaamheden zijn als lean 2.0 op elkaar afgestemd. Dit om de uitvoering in zeven weken te laten plaatsvinden. Op de drukste dagen lopen er zo’n zestig man aan personeel op de bouw.” De aanpak is aantoonbaar succesvol en vraagt om opschaling. Gevraagd naar de mogelijkheden reageert Jan: “Voor de uitvoering is men in principe niet enkel aangewezen op de zomervakantie. Om een daadwerkelijke versnelling in de aanpak van bestaande scholen te verkrijgen, zouden meerdere scholen in een gemeente ook na elkaar gerenoveerd kunnen worden. Door het gebruik van een gezamenlijke tijdelijke voorziening als wissellocatie blijven de kosten voor tijdelijke huisvesting zeer beperkt.”

Vertrouwen in elkaar
Vertrouwen in het consortium blijkt keer op keer een belangrijke succesfactor om het project te laten slagen. Jan geeft daarbij de volgende toelichting: “Omdat de tijd schaars is moet alles tot in de puntjes zijn voorbereid. Maar niet álles kan worden voorzien, zeker niet in de vakantieperiode. Daarom hebben wij geleerd dat het verstandig is om een ruime post onvoorzien op te nemen. Het is van belang om tijdens de schoolvakantie de vrijheid te krijgen om noodzakelijke bestedingen zelf te kunnen managen. Want verrassingen zijn niet uitgesloten. Bijvoorbeeld wanneer blijkt dat de vloerconstructie toch te licht blijkt te zijn. Dan kun je niet wachten op de beslissing om het te versterken. Dat doen we dan gewoon. De praktijk heeft tot nu toe altijd uitgewezen dat we op deze manier binnen budget blijven.”

MeerSchool is een initiatief van:
Jan Anker Bouw en Onderhoud – Meerbouw Rotterdam
Henk de Gelder – RoosRos architecten
Marije Kraamer – KOERS

Meer informatie: Meer School Meer Kind
Tekst: Schooldomein