Ruimte maken voor verandering

Binnen het circulair bouwen wordt vaak verwezen naar het model (huisje) van Brand. Maar hoe zat het ook alweer met Stewart Brand? Deze tegendraadse denker schreef in 1994 het boek How Buildings Learn. In zijn boek (en latere 6-delige BBC docuserie) onderzoekt Brand wat er met gebouwen gebeurt wanneer ze eenmaal gebouwd zijn. Het boek leert ons dat de manier waarop gebouwen bedacht en gemaakt worden, zeer bepalend is voor de lange termijn bruikbaarheid ervan. De factor tijd blijkt bij realisatie vaak onderschat, wat later te snel leidt tot leegstand en sloop van gebouwen.

Lagen van een gebouw
Brand geeft richting aan hoe het wél zou moeten. Goede gebouwen zijn beter in staat om zich aan te passen aan nieuwe bewoners, aan andere vormen van gebruik en aan voortschrijdend inzicht. Bovendien zijn ze dierbaar en het waard te onderhouden. De oplossing is om al in het ontwerp van het gebouw de onvoorzien veranderende omstandigheden te omvatten. Brand maakt hierin onderscheid in de verschillende ‘lagen’ binnen een gebouw, ieder met een eigen levenscyclus. Deze lagen Site, Structure, Skin, Services, Spaceplan en Stuff zijn met elkaar verbonden, maar onderling los-maakbaar. Het huisje blijkt slechts een klein onderdeel van de totale essentie. Ruim 25 jaar na het verschijnen van dit boek is het nog altijd een standaardwerk en dankzij de ontwikkeling van circulair bouwen is het weer extra relevant.

Zoals LEGO-blokken
Bij RoosRos willen wij toekomstgericht ontwerpen aan gebouwen die adaptief zijn. Los-maakbaar bouwen is daar een middel voor. Dus niet verlijmd of gemetseld, maar met droge verbindingen. Dit zorgt ervoor dat als na verloop van tijd de functie van een gebouw verandert, het gebouw eenvoudig aan te passen is zonder dat je steeds nieuw materiaal of nieuwe grondstoffen nodig hebt. Zoals LEGO blokken, die oneindig in verschillende configuraties bruikbaar zijn. Door los-maakbaar te ontwerpen en bouwen, putten we de aarde niet verder uit. Tegelijkertijd is het gebouw in de totale levensduur altijd goed aan te passen naar de wensen van de bewoners, ofwel echt gebruikersgericht.

Drie inzichten
In ons onderzoek hoe wij als architecten veranderingsgericht nog beter kunnen vormgeven, hebben we met het hele team o.a. de theorie van Brand als leidraad genomen voor een nieuw perspectief op de toekomst van ons vak. Dat leverde drie interessante inzichten op.

De eerste is de vraag wie in het ontwikkelproces advocaat van de factor tijd moet zijn. Ofwel, hoe behartigen we in het ontwerpproces de belangen van de toekomst van het gebouw? Bij het ontwikkelen van gebouwen is men vaak te sterk gericht op de primaire huisvestingsbehoefte om hier en nu een mooi gebouw neer te zetten, maar denkt men onvoldoende na over de toekomstige  veranderingen ervan. Ook wij kunnen dat belang beter behartigen door het nadrukkelijker in het ontwikkelproces te agenderen.

Het tweede inzicht heeft te maken met een klassieke uitspraak van Einstein: “als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg.” Die wordt vaak ingezet als aanjager voor verandering. Immers, als je niet-circulaire technieken blijft gebruiken, blijf je niet-toekomstgerichte gebouwen maken. Maar wij vinden het ook belangrijk de andere mogelijke uitleg te belichten: als iets vroeger goed ging, blijf die bewezen oplossingen dan gebruiken! Dus niet steeds proberen het wiel opnieuw uit te vinden als het zinniger is om bewezen succesvolle technieken en methoden te gebruiken.

Het derde inzicht is dat los-maakbaar ontwerpen en makkelijk aanpasbaar bouwen zinvol is, maar het gevaar in zich heeft dat ieder nieuw gebouw te industrieel, rigide en meer van hetzelfde wordt. Vooral een eenzijdige technische aangelegenheid. Daar ligt voor RoosRos dus een mooie vormgevingsopgave: adaptief en los-maakbaar combineren met aantrekkelijk, ofwel gezond, inspirerend en vernieuwend. De status quo blijven pushen en op basis van bestaande bouwstenen een nieuwe architectuur ontwikkelen. Wij moeten een gebouwde omgeving realiseren die dierbaar is. Toekomstgericht én gezond.

Koffie?
We begonnen dit verslag van onze collectieve journey inward met de opmerking dat de toekomst van architectuur niet meer is wat ie geweest is. Die is namelijk opwindender dan ooit! Vanwege de schaarser wordende grondstoffen en onze missie om als rentmeester te handelen, maar ook vanwege een veelheid aan nieuwe materialen, technieken en mogelijkheden. Onze ambitie is die duurzame toekomst vorm te geven. Wij zoeken opdrachtgevers, partners en inspirators die samen met ons die ambitie willen vormgeven. Ben jij dat? Dan bespreken we bij een kop koffie graag jouw ideeën!  info@roosros.nl

Geschreven door: Simon Hanemaaijer & Mark Boschman