Vooruit naar een nieuw normaal

We hoopten het antwoord te vinden en horen bij onze vakgenoten op het Dutch Design District 22. In onze lezing lieten wij verschillende werkomgevingen de revue passeren. Van het gesloten “cellenblok” tot de mega open structuur van de alom verguisde kantoortuin. Het eerste voorbeeld werd herkend als ouderwets, traditioneel en betiteld als kantoorgevangenis. Hierin werd duidelijk geen toekomst gezien. Een veel vrijere, ongedwongen opzet werd veel meer als oplossing genoemd. Overzichtelijkheid, verdeelde functionaliteit en keuzevrijheid voor een werkomgeving. Dus meer diversiteit. Van werkruimte naar ruimte om te werken en misschien wel ruimte voor het werken.

Is dit dan het nalatenschap van het coronatijdperk? Is dit wat we hebben geleerd, als dat al zo is, van de onvrijwillige keuze om thuis te werken en terug naar een kantoor met aanpassingen? Is dit het antwoord op de eerder gestelde vraag: heeft het kantoor een overlevingskans?

Het antwoord lijkt makkelijk. Het antwoord is nee, het kantoor is ten dode opgeschreven. Maar gelijktijdig is het antwoord ja, het kantoor bloeit als nooit te voren.

Een korte toelichting is dan ook wenselijk. Laten we beginnen met de eerste. We zien dat het post-coronatijdperk de werkdruk laat toenemen en de welvaart lijkt in een stijgende lijn. Mensen gaan weer massaal op pad en de deuren van de kantoren worden wagenwijd open gezet. Strepen op vloeren worden weggepoetst en bureaus naar elkaar toegeschoven. Klachten over akoestiek en hard pratende collega’s laat vermoeden dat we weer terug bij af zijn. Het enige onderdeel dat wellicht als erfstuk is gebleven is de paar vierkante meters rondom het koffieautomaat, die we huiskamer zijn gaan noemen en hebben opgeleukt met een vloerkleed en een sanseveria. Het is denkbaar dat het kantoorgebouw met de werkomgeving anno 2020, terug zal keren als revival, retro of vintage.

Wat als we een rooskleurig toekomstbeeld schetsen? Hoe kan onze werkomgeving in het jaar 2025 of 2030 er uit gaan zien? Een woord dat ik tijdens de zomervakantie wel eens hoorde, is ontkantoren. Eénieder is vrij om hier een eigen interpretatie aan te geven, maar het los komen van de kantooromgeving, lijkt dichtbij te komen. Dat zou kunnen impliceren dat je overal zou kunnen werken. Het toverwoord is agile. Als kan worden voldaan aan de voorwaarden om ergens te werken, dan is het een werkomgeving. Is het een kantoor? Daar kom ik nog op terug, maar de basis lijkt er te zijn. Het vertrekpunt is dan ook, kunnen werken waar je wil, maar ook ontmoeten, overleggen en samenwerken. Samenwerken betekent verbinden en automatisch ontstaat de cross-over tussen disciplines. Versmelting van kennis en cultuur, inspiratie en ruimte voor discussie. Mono versus multi. Kennen we dit niet al? Is dit niet verwant aan Activiteit Gerelateerd Werken? In zekere zin wel. Bij AGW is er een flexibele werkomgeving en zoekt iedereen de meest geschikte werkplek die aansluit bij de geplande werkzaamheden. De werkomgeving van de toekomst voldoet hier ook aan, maar is niet bij voorbaat in het kantoor. Door het faciliteren van ruimte om multidisciplinaire werkactiviteiten plaats te laten vinden, is er meer ruimte voor kruisbestuiving. Kruisbestuiving tussen collega’s, bedrijven, afdelingen, functies, buren en ga zo maar door. Dus je kan een werkomgeving zoeken die op dat moment het beste aansluit bij je persoonlijke wens om te werken.

Dan terugkomend op de vraag, gebeurt dit in een kantoor. Bestaat het kantoor nog, over 10 jaar? Het antwoord blijf ik u schuldig, ik kan niet in de toekomst kijken. De nieuwe werkomgeving zal vooral bestaan uit een matrix, een schema dat na doorlopen van de persoonlijke voorkeuren, aangeeft waar, hoe en met wie we willen werken en overleggen. Hoe en waar willen eten, inspiratie opdoen of bewegen. Zijn er persoonlijke doelen, privé of werk, zijn er ambities of is er carrièredrang? Het antwoord of uitkomst hiervan geeft richting aan de motivatie om in een bepaalde omgeving (ruimtelijk) te werken. Dit kan in een “ouderwets” kantoor van het bedrijf waar voor je werkt of juist ergens anders, maar ook thuis, in een bibliotheek, showroom of een café, in een weiland, in een pop-up werkomgeving of op school.

Back to normal? Nee, dat zeker niet. Terug naar het nieuwe normaal? Nee, dat ook niet. Vooruit naar een nieuw normaal? Ja, graag!

Jos Hermans, architect - interieurarchitect